Του Δρα. Θεμιστοκλή Χρόνη

Εδώ και χιλιάδες χρόνια υπάρχει ένας άκρατος μυστικισμός γύρω από το φαινόμενο του κεραυνού. Ενώ οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν μιλήσει για αστρονομία και το ηλεκτρόνιο, ο κεραυνός παρίστανε την τσαντίλα του Δία. Κοντά στα μέσα του 1700 μ.χ, ο ιδιοφυής Βενιαμίν Φραγκλίνος έβαλε τέλος στους μύθους. Όρισε τον κεραυνό σαν φυσικό φαινόμενο το οποίο σχετίζεται με σύννεφα, βροχή και καταιγίδες. Διακόσια περίπου χρόνια αργότερα (τέλη του 1990), η μεγαλοπρεπής Διαστημική Υπηρεσία των ΗΠΑ αποφάσισε πως ο κεραυνός κρύβει πολλά ακόμα μυστικά. Οι δορυφόροι SkyLab και TRMM Lightning Imaging Sensor (LIS) έφεραν για πρώτη φορά στο φως πως η κεραυνική δραστηριότητα κατανέμεται στον πλανήτη Γη (εικ.1). Κεντρική Αμερική, Αφρική και νότιο-ανατολική Ασία είναι οι <<πρωτεύουσες>> της κεραυνικής δραστηριότητας παγκοσμίως, δραστηριότητα που κορυφώνεται τις απογευματινές (τοπικές) ώρες. Η κεραυνική εκκένωση δεν είναι τίποτε άλλο από τον γνωστό σε όλους μας στατικό ηλεκτρισμό που μας χτυπά σε μια ξηρή μέρα του χειμώνα όταν επιχειρούμε να ακουμπήσουμε κάτι μεταλλικό.

Ο στατικός ηλεκτρισμός οφείλεται στην ύπαρξη τι άλλο? θετικών και αρνητικών φορτίων που περαιτέρω οφείλουν την ύπαρξή τους στο παγωμένο νερό που βρίσκεται μέσα στα σύννεφα. Και για να υπάρχει πάγος μέσα σε σύννεφα, θα πρέπει το σύννεφο να είναι ψηλά στην ατμόσφαιρα. Και για να είναι ένα σύννεφο ψηλά στην ατμόσφαιρα θα πρέπει κατιτίς να ανεβάσει τους υδρατμούς ψηλά...Αυτά είναι τα ανοδικά ρεύματα αέρα, τα οποία οφείλουν την ύπαρξή τους σε θέρμανση της επιφάνειας της Γης. Σημείωση ότι αυτά τα <<ανοδικά>> ρεύματα είναι αυτά που αισθανόμαστε σαν αναταράξεις στο αεροπλάνο, και όχι όπως πολλοί τα ονομάζουν <<κενά αέρος>>. Κενά αέρος ΔΕΝ υπάρχουν...
Επιστροφή σε αυτό που λέγαμε. Συγκρίνετε την κεραυνική δραστηριότητα πάνω από ξηρά και θάλασσα στην εικ.1. Τι παρατηρείτε? επειδή απλούστατα η ξηρά θερμαίνεται πολύ πιο γρήγορα από τη θάλασσα, τα <<ανοδικά ρεύματα>> δημιουργούνται πολύ πιο εύκολα οπότε ο κεραυνός την προτιμά! Σας διαβεβαιώ ότι το επιχείρημα περί στατικών φορτίων, νεφών και πάγου δεν έχει ολοκληρωτικά εξηγηθεί μέχρι τώρα. Μπορεί να έχουμε φτάσει μέχρι το εξωτερικό Ηλιακό μας σύστημα αλλά για παράδειγμα το γιατί δημιουργείται ο κεραυνός δεν γνωρίζουμε με σιγουριά.

Τις επόμενες ημέρες θα εξετάσουμε και άλλες συναρπαστικές γνώσεις που συνδέονται με το φαινόμενο αυτό. Μελετώ κεραυνούς περίπου 10 χρόνια, αλλά σας διαβεβαιώ δεν έχω πάψει να εκπλήσσομαι. Μέχρι την επόμενη φορά, και πριν διαβάσετε τις απαντήσεις, σκεφτείτε τα εξής: πως μπορώ να “εντοπίσω” κεραυνό με απλές καθημερινές συσκευές? τι είναι το μπουμπουνητό? (μην αισθάνεστε άσχημα αν δεν το γνωρίζετε...βοηθάω λίγο: σκεφτείτε δυο παλαιστές του Sumo, με κάποια κιλά παραπάνω....)
Αυτά για τώρα.

Εικ. 1 Εικόνα δορυφόρων Skylab/OTD και TRMM/LIS της που απεικονίζουν την συνολική κεραυνική δραστηριότητα πάνω από τον πλανήτη μας