Από τον Δρα. Θεμιστοκλή Χρόνη

Στο άρθρο αυτό, προφανώς και δεν αναφέρομαι στο όνομα της υπέροχης ιστοσελίδας μας. Αναφέρομαι σε ένα από τα πιο παρεξηγημένα επαγγέλματα στον κόσμο. Αναρωτηθείτε για λίγο, τι πιστεύετε για έναν μετεωρολόγο: Θα πείτε, “ποτέ δεν πέφτουν μέσα”, ή “άλλα λένε, άλλα γίνονται”. Πρέπει να παραδεχτείτε ότι πιο συχνά θα σκεφτείτε κάτι αρνητικό παρά κάτι θετικό. Τα τελευταία χρόνια, τα “αριθμητικά μοντέλα” πρόγνωσης καιρού έχουν αντικαταστήσει (κατά την γνώμη μου άκρως ανεπαρκώς) την εμπειρία του προγνώστη. Κάποιου που πιθανώς να μην έχει ιδέα από υπολογιστές ή προγραμματισμό αλλά ξέρει τι σημαίνει να υπάρχει σύννεφο πίσω από ένα βουνό, να ξέρει πότε θα έρθει η θαλάσσια αύρα ή αν ένα σύννεφο μπορεί να ρίξει χαλάζι ή όχι.

Στις ημέρες μας, η αριθμητική πρόγνωση έχει τον πρώτο λόγο. Φυσικές διεργασίες που εκφράζονται μέσα απο μαθηματικές εξισώσεις, και οι οποίες λύνονται σε “πραγματικό χρόνο” ώστε η “πρόγνωση” να είναι διαθέσιμη “προ” της “γνώσης” δηλαδή πριν να γίνει. Γιατί λοιπόν μερικές φορές ενώ η πρόγνωση λέει ηλιοφάνεια βρέχει, γιατί ενώ η πρόγνωση δίνει βροχούλα πλημμυρίζουμε και άλλα ευτράπελα? Είναι οι αριθμητικές προγώσεις άχρηστες και τι πρέπει τελικά να πιστεύουμε? Ξεκινώ με το εξής. Η Φύση “υπακούει” στις εξισώσεις μέχρι ένα βαθμό. Για παράδειγμα μπορεί ένα “μοντέλο” να μας προγνώσει ένα 8-άρι άνεμο στο Αιγαίο αλλά δεν μπορεί να προγνώσει μια ξαφνική ριπή ανέμου μεταξύ ενός στενού περάσματος που θα φτάσει και τα 10-11 Baufort. Κανένα μοντέλο στον κόσμο δεν μπορεί να προγνώσει τέτοιο φαινόμενο όσο και “προχωρημένο” και αν είναι.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η βροχή. Ελλείψει ενός οργανωμένου χαμηλού βαρομετρικού συστήματος, η πρόγνωση της βροχής είναι πολύ δύσκολη, και για την ακρίβεια είναι εξεζητημένο να ζητάμε την αριθμητική πρόγνωση να είναι σωστή και απόλυτη. Παράδειγμα. Πριν από μερικές ημέρες (12-11-2011) όλες οι προγνώσεις (συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας) έδιναν “ψιλόβροχο” πάνω από την Κεντρική Στερεά. Το ορεινό Πήλιο αποκλείστηκε με μισό μέτρο χιόνι(http://www.thebest.gr/news/index/viewStory/98304). Οργανωμένη κακοκαιρία δεν υπήρχε, αλλά το “κακό” έγινε. Γιατί? Τοπικές ανωμαλίες π.χ. στην ατμοσφαιρική υγρασία ή στην θερμοκρασία δεν μπορούν να αντιπροσωπευθούν από τα μοντέλα. Δεν είναι ανθρώπινο λάθος ή αρχάριοι μετεωρολόγοι. Είναι η Φύση που απλά δεν υπακούει στις εξισώσεις στις χωρικές και χρονικές κλίμακες που τις εφαρμόζουμε. Πάρτε παράδειγμα ένα απλό πείραμα. Πετάμε μια γόμα στο πάτωμα και μετράμε πόσο χρόνο κάνει να φτάσει. Αυτό επίσης μας δίνει την επιτάχυνση της βαρύτητας. Αν επαναλάβουμε το πείραμα χιλιάδες φορές, θα βρούμε χίλιες διαφορετικές τιμές χρόνου (και βαρύτητας). Αυτό γίνεται επειδή τα αντανακλαστικά μας είναι διαφορετικά σε κάθε πείραμα, ή γιατί έτυχε να μπει αέρας από το παράθυρο και έσπρωξε ελάχιστα τη γόμα. Αλλά όλες οι τιμές θα συγκλίνουν προς μία τιμή.

Έτσι και τα προγνωστικά μοντέλα. Αν κανείς δεί τον καιρό πάνω από την Ελλάδα π.χ. από το Φεγγάρι, τότε πάνω-κάτω θα προσέξει σύννεφα εκεί που το μοντέλο θα έχει προβλέψει. Αν παρατηρήσει τον καιρό από το Μέγαρο Γρεβενών (ορεινό χωρίο κοντά στην Βασιλίτσα) τότε θα δεί πως τα πράγματα μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά. Θα επιμείνω την δυσκολία της βροχής γιατί οι διαδικασίες της “συμπύκνωσης” των υδρατμών και του σχηματισμού σταγονιδίων είναι πολύ πιο πολύπλοκες από το να στείλεις ένα διαστημόπλοιο σε τροχιά. Ακούγεται αστείο αλλά έτσι είναι. Δεν μπορεί κανένα μοντέλο στον κόσμο να προγνώσει ότι θα πέσει κεραυνός ή χαλάζι στο τάδε μέρος την τούδε ώρα. Άρα ναι, εμπιστευόμαστε τις αριθμητικές προγνώσεις αλλά θέλοντας και μη αποδεχόμαστε τους περιορισμούς οι οποίοι τα συνοδεύουν. Πίσω από τις προγνώσεις υπάρχουν άνθρωποι με πολλές γνώσεις και πολύ μεράκι. Στις αρχές του αιώνα όλοι οι υπολογισμοί γίνονταν με το χέρι. Τώρα γίνονται με την βοήθεια υπολογιστών. Έχω την τύχη να συνεργάζομαι με τον επίσημο φορέα πρόγνωσης καιρού της Χώρας μας (Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία) και έχω δεί πως οι άνθρωποι εκεί κάνουν το πάν να παρακολουθούν ξενυχτισμένοι ένα επικίνδυνο για τις θάλασσές μας καιρικό φαινόμενο. Είναι δύσκολο, ψυχοφθόρο και απαιτεί γνώση και όχι μαντεία. Με αυτά σας χαιρετώ.